Romeinse Limes
Limes is het Latijnse woord voor ‘grens’. Rond het jaar 100 begonnen de Romeinen deze term te gebruiken voor de ongeveer 6.000 km lange rand van hun wereldrijk. Dit strekte zich toen uit van Noord-Engeland tot Egypte en van Syrië tot Marokko. De grens werd op de meeste plaatsen bewaakt door een systeem van forten, wachttorens en wegen. Ongeveer 300.000 soldaten hielden hier niet alleen de wacht, zij waren vaak ook nauw betrokken bij de aanleg van wegen en andere infrastructuur. Daarbij vormden al die troepen, met hun soldij, een enorme afzetmarkt voor levensmiddelen en andere producten. De Limes was met dit alles een zone waarin mensen, goederen en culturele tradities, soms uit verre streken, met elkaar in contact kwamen.
In Nederland bestond de Limes uit een kleine 20 forten (castella) op de zuidoever van de Rijn, met elkaar verbonden door een weg. De Rijn stroomde toen, ruim 100 m breed, dwars door Utrecht. Drie van de best bewaarde castella in Nederland liggen in en rond de Domstad: onder het Domplein in hartje Utrecht, en in Vechten (Bunnik) en De Meern (Leidsche Rijn), kilometer of vijf naar het zuidoosten en westen. Met z’n drieën vormen zij een van de meest compacte clusters van forten in de Romeinse wereld. Dat zal er onder andere mee te maken hebben dat in Utrecht de Vecht zich naar het noorden afsplitste van de Rijn.
Op alle drie de plekken is het Romeinse verleden in een gedurfde nieuwe vormentaal, maar steeds weer verschillend, gevisualiseerd. Zo is de omtrek en binnenbebouwing van castellum Fectio zichtbaar gemaakt in een betonnen markering waarin allerlei vondsten en verhalen zijn verwerkt. Het geeft de bezoeker een sterke beleving van de omvang van zo’n Romeins fort – het grootste langs de Nederlandse limes. Onder het Domplein, het historisch hart van Utrecht, kun je in DOMunder met een ‘slimme zaklamp’ spoorzoeken door 2.000 geschiedenis van Utrecht. Castellum Hoge Woerd, het meest westelijke van de drie forten, is een must voor wie de Romeinse limes in Utrecht wil verkennen: niet alleen biedt het circuit over de wallen een fascinerende kijk op het leven in een Romeins garnizoensstadje, je vindt hier ook het meest compleet bewaarde rivierschip dat in Noordwest-Europa gevonden is.
Niet voor niets maken alle drie forten deel uit van het Werelderfgoed Limes dat in 2021 door UNESCO* is uitgereikt. Met elkaar vertellen deze drie locaties het complete verhaal van de Romeinse grens in deze regio. Op alle drie plekken heeft spraakmakend archeologisch onderzoek plaatsgevonden dat ons veel nieuws geleerd over de Limes, over de kampdorpen (vici), grafvelden en heiligdommen die rond de forten lagen, over de wegen, wachttorens, bruggen en schepen die hier onderdeel waren van het grenslandschap.
—————————————————————————————————————————
*In juli 2021 is bekendgemaakt dat de Neder-Germaanse Limes daadwerkelijk UNESCO Werelderfgoed zijn. https://www.romeinen.nl/romeinse-limes/unesco-werelderfgoed
Meer informatie over de Romeinse Limes in Nederland: https://www.romeinen.nl/romeinse-limes
